Doğadan toplanan mantarlar, lezzetli yemeklerin vazgeçilmez gereçlerinden biri olabilir. Lakin bu doğal kaynaklar ortasında zehirli tiplerin de bulunduğunu unutmamak gerekir. Her yıl pek çok kişi, kazara zehirli mantar tüketimi nedeniyle önemli sıhhat meseleleri yaşamakta, hatta hayatını kaybetmektedir. Zehirli mantarları tanımak uzmanlık gerektirir, lakin kimi temel belirtiler ve ayırt edici özellikler, tehlikeyi evvelden fark etmenize yardımcı olabilir.
Zehirli Mantar Nasıl Anlaşılır?
1. Rengine ve Formuna Aldanmayın
-
Zehirli mantarların birden fazla canlı, parlak ve dikkat cazibeli renklere sahiptir. Fakat bu her vakit geçerli değildir.
-
Örnek: Amanita phalloides (ölüm meleği) sade görünümüne karşın en zehirli mantarlardan biridir.
-
Şapka rengi, altındaki lamel yapısı ve sap formu tanıma açısından ipucu olabilir lakin katılık sağlamaz.
2. Zehirli Mantarların Yaygın Özellikleri
-
Alt kısmı (lamelleri) beyaz olan mantarlara ekstra dikkat edilmelidir.
-
Yumru biçiminde tabanı olan, halkalı ve şapkalı mantarlar, ekseriyetle zehirlidir.
-
Şapka altı yaprakları sık ve beyazsa tehlike sinyali olabilir.
-
Zehirli mantarlar kırıldığında makûs bir koku yayabilir (çürük yumurta, metalik ya da küf kokusu gibi).
-
Kurtlu, böcekli olması zararsız olduğunu göstermez; bu yaygın bir yanılgıdır.
3. Tabiatta Mantar Toplarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Bilinmeyen mantarlar asla toplanmamalı ve tüketilmemelidir.
-
Yalnızca uzmanlarca tanınan ve mahallî halk tarafından yıllardır inançla tüketilen tipler tercih edilmelidir.
-
Aynı bölgede hem zehirli hem de yenilebilir mantar çeşitleri yan yana yetişebilir.
-
Zehirli bir mantarı yemeğe dahil etmek, tüm yemeği zehirli hale getirebilir.
-
Yöresel bilgilere ve halk inançlarına göre mantar seçimi yapılmamalıdır. (Örn: Süt salgılıyor, böcek yediyse zararsızdır üzere efsaneler aldatıcıdır.)
4. Zehirli Mantarların Belirtileri Nelerdir?
Zehirli bir mantar yendikten sonra belirtiler çoklukla 2-6 saat içinde başlar. Lakin kimi tiplerde bu müddet 24 saate kadar uzayabilir.
Olası Belirtiler:
-
Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı
-
İshal (sulu yahut kanlı olabilir)
-
Terleme, halsizlik, baş dönmesi
-
Karaciğer ve böbrek işlevlerinde bozulma
-
Halüsinasyon, şuur kaybı
-
Solunum zahmeti, kas spazmları
-
Uzun vadede organ yetmezliği
Not: Bu belirtilerden biri bile görülürse hemen sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
5. Mantar Zehirlenmesinde Ne Yapılmalı?
-
Kişi kusturulmamalıdır.
-
En kısa müddette bir sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
-
Tüketilen mantarın örneği (varsa çiğ hali ya da pişmiş kalanı) kesinlikle tabiplere ulaştırılmalıdır.
-
Bilinçsizce bitkisel ya da konut imali tahliller uygulanmamalıdır.
Mantarlar tabiatın sunduğu lezzetli ve yararlı besin kaynakları olabilir, lakin zehirli çeşitleri önemli sıhhat meselelerine yol açabilir. Bu yüzden bilinçsizce mantar toplamak ya da tüketmek asla tercih edilmemelidir. Gözle ya da kokuyla zehirliliği net biçimde anlamak birden fazla vakit mümkün değildir. En inançlı yaklaşım, sırf muteber kaynaklardan gelen, uzmanlarca onaylanmış mantarları tüketmektir.